Albedo
Albedo tassaavoq suulluunniit qaavata qinngornernik nunarsuup silaannaanut akisugutsitsineranut taaguut.
Suulluunniit qaavata qaamanerujartornera ilutigalugu albedo annertusiartortarpoq, taamaalillunilu akisugutsitsineq angineruleriartortarluni. Suulluunniit qaava taaraangat albedo appasittarpoq, nunallu qaava qinngornernik annertuumik millugussisarpoq.
Tamanna nunarsuarmik nunarsuullu silaannartaanik kiannerulersitseqataasarpoq. Tassa imaappoq albedo nunarsuup nunarsuullu silaannartaata qanoq kiatsigilerneranut pingaaruteqaqaaq.
Albedo-mut suulluunniit qaavi ilisarnaataapput
Suulluunniit qaavata qinngornernik nunarsuup silaannartaanut akisugutsitsinerata nassuiarnissaanut albedo atorsinnaavoq.
Nunarsuaq avataarsuani ulloriarsuit ilaattut isigigaanni, albedo-a ataatsimut isigalugu 31-uvoq. Albedo ataatsimut katigussaq taanna nunarsuup albedo-atut isigisarparput.Takussutissiami Seqernup qinngornera procentinngorlugu qanoq angitigisoq suut assigiinngitsut qaavinit akisuguttarnersoq takutinneqarpoq.
Takussutissiami takutinneqarput seqernup qinngornerisa procentinngorlugu qanoq annertutigisut suulluunniit assigiinngitsut qaavinit nunarsuup silaannartaanut akisugunneqartarnerat. Akisugunneq tamanna taaneqartarpoq albedo-mik.
Albedo aamma albedo-p sunniutaa (albedo-effekten)
Issittumi suulluunniit qaavi taarnerulerpata, taakku seqernup qinnguaanik millugussisarnerat annertunerulissaaq. Taamaalillutik suulluunniit qaavi pineqartut kissarnerulissaput, imminerminnillu kiammik aniatitsinertik annertusissallugu. Taama pisoqarneratatigut allanngoriartorneq imminerminik sakkortusiartortoq aallartinneqssaaq. Allanngoriartulerneq tamanna albedo-p sunniutaanik taaneqartarpoq – tassaavorlu utertitseriaaseq imminerminik pisartoq (imminerminik sakkortusiartortartoq). Sunniut taamanna annertuumik sakkortusiartuinnalerpat kingunerisinnaavaa allanngoriartornermik ilungersunartumik taamaattumik illuanut saatitsisinnaajunnaarnerput, taamaalillunilu assersuutigalugu imaq ukiukkut sikoqqittarunnaassaaq Issittumilu suulluunniit qaavinit qinngornerit akisuguttarnerat allanngorluni.
Nunarsuarmi sumiiffinnut allanut naleqqiullugu Issittumi allanngoriartorneq sukkaneruvoq, tassa qaamasumik qaallit taartumik qaaqaleriartormata. Nunarsuarmi sumiiffinni allani suulluunniit qaavi taartooreerput. Tamanna pissutigalugu tamaani allanngortitsinerit taama annertutiginngillat, suulluunniit qaavisa nukissamik millugussisarnerat akisugutsitsisarneralluunniit allanngortinneqanngimmat.Sumiiffinni assigiinngitsuni albedo-p allanngornera, nunap ilaata taassuma silaannaata pissusaanut sunniuteqassaaq. Issittumi sumiiffiit apummik sermimillu qalleqqasut annertoorujussuit aakkiartornerisa kinguneraat, nunarsuup agguaqatigiissillugu albedo-ata appasinnerulernera. Tamanna Issittumi sumiiffinni assigiinngitsuni silaannaap pissusaanut sunniuteqaqataasarpoq, ungasinnerusorlu eqqarsaatigalugu nunarsuup tamarmiusup kissatsikkiartornermik kinguneqassalluni.
OQAATSIT
Seqerngup qinnguaasa suulluunniit qaava qinngorfigingaangassuk, soorlu imaq imaluunniit nunarsuup qalipaa, qinngornerit ilaat millugunneqartarput. Oqartoqartarpoq qinngornerit ilaat – taamaalillunilu nukissat ilaat – qinngorneqartumit millugunneqartut. Suulluunniit qaavata seqerngup qinnguai millugukkaangangit, qinngornerit kissarninngorlutik allanngortitaasarput.
Seqerngup qinngornerisa nunarsuup qaava seqeraangassuk, qinngornerit ilaat nunarsuup silaannartaanut utertinneqartarput. Oqartarpugut qinngornerit nunarsuup qaavanit akisuguttut.
Albedo-p sunniutaa tassaavoq utertitseriaaseq imminerminik pisartoq (feedbackmekanisme)
Utertitseriaaseq imminerminik pisartoq (feedbackmekanisme) tassaavoq arlaatigut pisoqarneranut pinngortitap nammineq qisuariaasia. Utertitseriaatsip imminerminik pisartup nukiit silaannaap pissusaanik aalajangiisartut sunniutaat sakkortunerulersissinnaavai sakkukinnerulersillugilluunniit. Silaannaap pissusaata allanngoriartorneri sakkortunerulersinneqarpata qinnikaartutut ittumik pitsaanngitsumik allanngoriartornerit, allanngoriartornermik sakkortusisitsisut pilersinnaapput. Sunniut taamaattoq sakkortuumik sukkatsikkiartuinnalerpat, allanngoriartorneq ilungersunartoq illuanut saatissisinnaajunnaarsinnaavarput.
OQAATSIT
Utertitseriaaseq imminerminik pisartoq tassaavoq pisunut sunuluunniit pinngortitap nammineq qisuariaasia. Utertitseriaatsip imminerminik pisartup, nukiit silaannap pissusaanut aalajangiisuusartut sunniutaat annertusitissinnaavai imaluunniit annikillisillugit. Silaannaap pissusaata allanngoriartorneri annertusippata, qinnikaartutut ittoq pitsaanngitsoq aallartinneqarsinnaavoq, allanngoriartornerup sukkatsikkaluttuinnarneranik kinguneqartumik.
Kinnerit (sedimenter) tassaapput sananeqaatit mikisuararsuit sequtsernikut nunap qaanut nassatarineqarnermikkut katersuunnikut imaluunniit immap naqqanut kivinikut. Sananeqaatit taakku ujaqqanit, ujaraaqqanit, sioqqanit marrarmillu pinngortuupput. Sananeqaatit aamma sermimit nassatarineqarsinnaapput aqqutaanilu unerarsinnaallutik
Albedo allanngorsinnaavoq imaq taartoq annertuneruleraangat, nuna ammanerusoq taarnerusorlu annertuneruleraangat aammali siku sinneruttoq ipertunerulerlunilu taarneruleraangat.. Assimi takutinneqarpoq Kalaallit Nunaata Kitaani Kangerlussuup eqqaani Punkt 660-ip eqqaani Sermersuaq. Sermeq marrarmik, sioraaqqanik, sioqqanik ujaraaqqanillu akoqarpoq. Sermip qaava aakkaangat kinnerit ataatsimut katersuunnerusarput sermerlu taarnerulerluni. Kinnerit taartut qinngornerit milluguttarpaat, sermillu aakkiartornera annertunerulersarluni. (Assiliisoq: Lars Andersen)
Immap sikua annikilliartorpoq
Immap sikuata siammarsimassusia annikinnerulerpat, imaq taartoq annertunerulissaaq. Tamatumalu kingunerissavaa albedo-p annikinnerulernera.
Imaani kiak annermik katersuuttarpoq aasap qaammataani kingullerni, augustimi septemberimilu, sikup siammaassimassusia annikinnerpaajungaangat. Kiaap pineqartup annersaa, immap sarfarnera pissutigalugu itinerusumut ingerlanneqartarpoq.
Taamaakkaluartoq immap qaavata kissatsinneqarnera annertusarmat, ukiakkut sikunialersarnera malunnaatilimmik kingusinnerusukkut pisarpoq. Appaaguanilu aasalernerani sikup aakkiartulernerata nalaani, immap sikua saannerullunilu annikinnerusumik siammaassimassaaq. Taama pisoqarnerata siku qajannarnerusunngortittarpaa, aappaaguanilu pilertornerusumik aakkiartortittarlugu.
OQAATSIT
Qereqqittarnermi pineqarpoq suulluunniit aassimasinnarluni qereqittarnera. Assersuutigineqarsinnaavoq imaq sikuersimasinnarluni sikoqqittoq.
Assini takutinneqarput 15. marts 1979-imi aamma 15. marts 2022-imi immap sikuata qanoq siammaassimatiginera.
Assini takutinneqarput 15. september 1979-imi aamma 15. september 2022-imi immap sikuata qanoq siammaassimatiginera.
